بدرالدین غزنوی دهلویبدرالدین غزنوی دهلوی، از مشایخ طریقه چشتیه در قرن هفتم می‌باشد. ۱ - شهرتضیاءالدین بَرَنیِ مورخ او را در شمار چهره‌های درخشان دوران بَلْبَن ذکر کرده است. ۲ - زادگاهبدرالدین در اصل از غزنین بود، اما اوضاع نامطلوب وادارش کرد که به لاهور برود. در آن شهر در انتخاب میان بازگشت به غزنین یا رفتن به دهلی دودل بود. پس به استخاره متوسّل شد و تصمیم گرفت راه دهلی را در پیش گیرد. در همین هنگام از غزنین خبر قتل عام والدین و خویشانش را به دست مغول دریافت کرد. ۳ - پدرپدرش مرید شیخ محمد اجل شیرازی بود. ۴ - سلوکبدرالدین در سلک مریدان خواجه قطب الدین بختیار کاکی درآمد و تا آخرین لحظه زندگی او را ترک نگفت. ۵ - خانقاهنظام الدین ، خریطه دار دهلی، خانقاهی برای بدرالدین ساخت و تمام هزینه آن را عهده دار شد. ۶ - بحران مالیخریطه دار بعد‌ها به اتهام اختلاس زندانی شد و این امر خانقاه شیخ را با بحران مالی مواجه ساخت. بدرالدین تحت فشار شدید به شیخ فرید گنج شکر ، خلیفه دیگر خواجه قطب الدین، نامه نوشت و از او یاری خواست. شیخ فرید پاسخ داد که او در پذیرش کمک مالی از خریطه دار از سنّت مشایخ متقدم عدول کرده است. ۷ - سختی معیشتظاهراً شیخ بدرالدین اواخر دوران زندگی خود را در تنگدستی گذرانده است. هنگامی که غذایی نداشت تا به میهمانانش بدهد، خدمتکارش کاسه آبی میان آنان می‌گرداند. ۸ - فعالیتهای دینیشیخ بدرالدین حافظ قرآن بود و گاهی امامت جماعت را نیز به عهده می‌گرفت. ۹ - علاقه بدرالدینوی به سماع اشتیاقی مفرط داشت و علمایی نظیر منهاج ، نویسنده طبقات ناصری، در مجالس سماع او حاضر می‌شدند. ۱۰ - قدرت خطابهاو خطیبی توانا نیز بود و در روزهای جمعه جمعیت کثیری برای شنیدن خطبه‌های او گرد می‌آمدند. ۱۱ - شعرشیخ بدرالدین غزنوی دیوان شعری به فارسی داشته که اکنون در دست نیست. ۱۱.۱ - نمونه شعرشیخ نظام الدین اولیا ، زمانی ابیاتی از اشعار او را برای حضار مجلس خویش خوانده و حسن، مؤلف فوائدالفؤاد، تنها این بیت را به یاد داشته است: نوحه می‌کرد برمن نوحه گر در مجمعی/ آه ازین سوزم برآمد، نوحه گر آتش گرفت. ۱۲ - مدفنشیخ بدرالدین در کنار مزار مرشد خود به خاک سپرده شده است. ۱۳ - وفاتسرور لاهوری [۱]
غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۱، ص۲۸۵، ج ۱، لکهنو ۱۸۷۳.
تاریخ مرگ او را ۶۵۷ ذکر کرده است.۱۴ - فهرست منابع(۱) محمدبن مبارک امیرخورد، سیرالاولیاء، دهلی ۱۳۰۲، ص ۵۶، ۶۲، ۱۶۴-۱۶۶. (۲) ضیاءالدین برنی، تاریخ فیروزشاهی، چاپ سرسید، کلکته ۱۸۶۰، ص ۵۸۴. (۳) حامدبن فضل الله جمالی، سیرالعارفین، دهلی ۱۳۱۱، ص ۵۰-۵۲. (۴) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹، ج ۱، ص ۹۶. (۵) غلام معین الدین عبیدالله خویشگی، معارج الولایة، نسخه خطی ذاتی ذخیره، ج ۱، ص ۲۰۹-۲۱۲. (۶) غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج ۱، لکهنو ۱۸۷۳. (۷) عبدالحق بن سیف الدین عبدالحق دهلوی، اخبارالاخیار، دهلی (بی‌تا)، ص ۵۰. (۸) محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، نسخه خطی انجمن آسیایی بنگال، ش ۲۶۲. (۹) بهابن محمود ناگوری، رساله احوال پیران چشت، نسخه خطی ذاتی ذخیره. (۱۰) نصیرالدین محمود، خیر المجالس، مرتبه حمید قلندر، چاپ خلیق احمد نظامی، علی گره ۱۹۵۹، ص ۸۸. (۱۱) نظام الدین اولیاء، فوائدالفواد، مرتبه حسن دهلوی، چاپ محمد لطیف ملک، لاهور ۱۳۸۶، ص ۲۴، ۳۸، ۱۰۵. ۱۵ - پانویس
۱۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین غزنوی دهلوی»، شماره۷۳۱. |